Pluskwiaki (Hemiptera)
– to rząd owadów liczący na świecie ok. 80 000 gatunków. W Polsce występuje ok. 1800 gatunków. Owady te są zróżnicowane morfologicznie. Ich wielkość waha się od 0,5 mm. do kilku centymetrów. Cechą charakterystyczną pluskwiaków jest posiadanie narządu gębowego kłująco – ssącego, dzięki któremu owady te pobierają pokarm płynny.
Pluskwiaki są owadami, u których rozwój odbywa się z przeobrażeniem niezupełnym
(jajo → larwa pierwotna (nimfa) → imago).
Owady te obecne są we wszystkich strefach klimatycznych, zamieszkujące różne środowiska zarówno wodne, jak i lądowe.
Podział systematyczny pluskwiaków:
– kiedyś owady te stanowiły jeden rząd, jednak w późniejszym okresie został on podzielony na dwa odrębne:
- pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera),
- pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera).
– współcześnie rząd pluskwiaków dzielony jest na cztery podrzędy:
- Piewiki (Auchenorrhyncha),
- Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera),
- Piersiodziobe (Sternorrhyncha),
- Coleorrhyncha.
Pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera)
– to rząd owadów liczący na świecie około 40 000 gatunków. W Polsce żyje ok. 1360 gatunków. Owady te posiadają aparat gębowy typu kłująco – ssącego, który jest osadzony po brzusznej stronie i zawsze wysunięty od wierzchołka głowy. Posiadają kolorowe lub jednolite ubarwienie, często z woskowym nalotem. Niektóre gatunki pluskwiaków równoskrzydłych mają zlane tagmy. Ich czułki mogą być krótkie, złożone z dwóch tworów i zakończone szczeciniastym tworem, np. u piewików (Auchenorrhyncha) lub długie, nitkowate, złożone z kilku segmentów. U czerwców (Coccoidea) czułki są całkowicie zredukowane. Oczy tych owadów są złożone lub całkowicie zredukowane. Pluskwiaki posiadają też 2-3 przyoczka.
Skrzydła pierwszej pary są mocniejsze od skrzydeł drugiej pary, które są błoniaste (istnieją też osobniki bezskrzydłe). Odnóża pluskwiaków są różnego typu, np. piewiki (Auchenorrhyncha) i miodówki (Psylloidea) posiadają odnóża skoczne, zaś cykady (Cicadidae) mają pierwszą parę odnóży z funkcją czepną i grzebiącą. Mączliki (Aleyrodidae) i czerwce (Coccoidea) nie posiadają odnóży. Pluskwiaki posiadają liczne gruczoły skórne, które wytwarzają różne wydzieliny. Owady te posiadają w jelicie środkowym komorę filtracyjną, która umożliwia zagęszczenie substancji pokarmowych. Nadmiar cukrów zawarty w pokarmie zostaje wydalany wraz z kałem i tworzy spadź, która może być wykorzystywana przez pszczoły.
Owady te powszechne w naszym kraju, zamieszkujące różne środowiska zarówno wodne, jak i lądowe. Można je spotkać w glebie, ściółce, czy na roślinach. Niektóre gatunki uważane są za szkodniki upraw, mogą też przenosić choroby wirusowe roślin.
Pluskwiaki równoskrzydłe są roślinożerne, żywią się wysysanym sokiem roślin okrytonasiennych. Niektóre gatunki zjadają rośliny niższe i grzyby.
Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera)
-to rząd owadów liczący na świecie około 40 000 gatunków. W Polsce żyje ok. 740 gatunków. Ciało tych owadów jest owalne, bądź wydłużone i zazwyczaj spłaszczone grzbieto – brzusznie. Wielkość pluskwiaków różnoskrzydłych waha się od 5 do 20 mm. Głowa jest hipognatyczna lub prognatyczna i posiada aparat gębowy typu kłująco – ssącego. Cechą charakterystyczną tych owadów jest obecność płytki gardzielowej (gula), sklerytu na brzusznej stronie głowy. Płytka ta zamyka od spodu puszkę głowową i zwiększa ruchliwość rostrum. Przedplecze tych owadów jest silnie rozwinięte. Mogą na nim pojawiać się kolce, żeberka, blaszki lub pęcherzyki. U tarczówkowatych (Pentatomidae) na śródpleczu znajduję się tarczka, która widoczna jest od góry jako trójkąt między skrzydłami.
Pluskwiaki różnoskrzydłe posiadają błoniaste obie pary skrzydeł, u niektórych gatunków przednie pary skrzydeł tworzą grube pokrywy. Owady te mają odnóża bieżne, z czego przednie mogą być chwytne, grzebne, a tylne skoczne lub pływne. Pluskwiaki te charakteryzują się obecnością gruczołów zapachowych na zatułowiu. Gruczoły te wydzielają substancję o intensywnym zapachu, która działa odstraszająco na potencjalnych drapieżników. Odwłok owady te posiadają 10-segmentowy, przy czym u samic trzy, a u samców dwa ostatnie segmenty stanowią segmenty genitalne. Niektóre gatunki w odwłoku mają gruczoły woskowe. Wiele gatunków pluskwiaków różnoskrzydłych potrafi wydawać dźwięki poprzez pocieranie różnych części ciała.
Owady te są powszechnie spotykane, zamieszkują różne środowiska zarówno wodne, jak i lądowe. Można je spotkać na roślinach lasów, łąk i pól, glebie, pod korą i kamieniami, a także w wodach słodkich i słonych. Strefę otwartego morza zasiedlają Halobates z rodziny nartnikowatych (Gerridae). Pluskwa domowa (Cimex lectularius) to formy krwiopijne pluskwiaków, które zasiedlają środowisko człowieka. Najczęściej można je spotkać w łóżkach, tapczanach, w szczelinach ścian, meblach czy zasłonach.
Pluskwiaki różnoskrzydłe są roślinożerne, żywią się wysysanym sokiem roślin okrytonasiennych, bądź krwią (pasożyty ptaków, ssaków i stawonogów) . Niektóre gatunki tych owadów są grzybożerne, drapieżne i padlinożerne.
WYBRANE RODZINY PLUSKWIAKÓW W POLSCE:
– Acanthosomatidae – Puklicowate
– Adelgidae – Ochojnikowate
– Anthocoridae – Dziubałkowate
– Aphididae – Mszycowate
– Cimicidae – Pluskwowate
– Coreidae – Wtykowate
– Cydnidae – Ziemikowate
– Diaspididae – Tarcznikowate
– Eriosomatidae – Bawełnicowate
– Lachnidae – Miodownicowate
– Miridae – Tasznikowate
– Nabidae – Zażartkowate
– Pentatomidae – Tarczówkowate
– Pseudococcidae – Wełnowcowate
– Psyllidae – Miodówkowate
– Tingidae – Prześwietlikowate